طول سر و بدن 140 تا 250 سانتیمتر، طول دم 6 تا 14 سانتیمتر، ارتفاع بدن 90 تا 110 سانتیمتر و وزن 100 الی 250 كیلوگرم است. نر و ماده همشكل اند اما نر بطور مشخصی بزرگتر و سنگین تر است. دارای سری بزرگ، گوشهایی كوچك و دایره ای، چشمهای ریز و دم بسیار كوتاه است و گرد است. سطح كل بدن را موهایی یكدست پوشانده است. كه معمولا به رنگ قهوه ای اما گاهی تیره تر و یا روشن تر است. بچه ها معمولا قهوه ای تیره اند و گاهی در ناحیه سینه قسمت روشنی مانند خرس سیاه دارند. كف رو است و پاهای جلو و عقب هر دو دارای 5 انگشت با ناخنهای بلند و قدرتمند است.

زندگی انفرادی دارد اما توله ها تا حداکثر 3 سالگی با مادر زندگی می کنند. عموما شبگرد است ولی در روز نیز مشاهده می شود. در زمستانها با كاهش دمای هوا و كاهش مواد غذایی به غاری كه از قبل برای خواب زمستانی آماده كرده می رود و تمام زمستان را می خوابند.

برخلاف قدرت بویایی بالا، بینایی ضعیفی دارد. همه چیزخوار است اما بخش عمده رژیم غذایی را مواد گیاهی تشكیل می دهد. همچنین از ماهی، مهره داران بزرگ و كوچك، حشرات، لاشه، دامهای اهلی و زباله نیز تغذیه می كند. چند همسر هستند. جفتگیری در اوایل تابستان صورت می گیرد و لانه گزینی تاخیری دارد. دوره بارداری 6 تا 7 و گاهی تا 9 ماه به طول می انجامد. معمولا 1 تا 3 و به ندرت تا 6 توله با وزن تقریبی 300 الی 500 گرم در طی خواب زمستانی به دنیا می آورد. نوزادان بسیار نارس متولد می شوند و به مدت 3 ماه از شیر مادر تغذیه میكنند و به وزن 15 كیلوگرم می رسند. آنها 2 تا 3 سال به مادر وابسته اند و در 4 الی 5 سالگی بالغ می شوند. بیشترین طول عمر در طبیعت 25 تا 30 سال اما در اسارت تا 47 سال عمر می كنند.

در زیستگاههای جنگلی و كوهستانی یافت می شود. در اكثر مناطق كوهستانی رشته كوههای البرز و زاگرس و همچنین جنگل های خزر و ارسباران پراکندگی دارد و نسبتا كمیاب است.

در زمره گونه های حمایت شده سازمان حفاظت محیط زیست، طبقه کمترین نگرانی (LC) فهرست سرخ IUCN و ضمیمه II كنوانسیون CITES قرار دارد. در اکثر مناطق پراکندگی این گونه در ایران، به دلیل آسیب به باغها، مزارع و گهگاه دام اهلی، توسط مردم محلی کشته می شود. کاهش تعارض میان انسان و خرس قهوه ای در ایران، نیاز به بررسی ها و اقدامات عملی بیشتری دارد.

طول سر و بدن 110 تا 190 سانت يمتر، طول دم 7 تا 10 سانتيمتر، ارتفاع بدن 70 تا 100 سانتيمتر، وزن ماده ها 40 تا 140 و نرها 60 تا 200 کيلوگرم است. از خرس قهوه¬ای كوچكتر است. سر بزرگ، چشم ها ریز و دم بسیار كوتاه است. گوشها بزرگ، گرد و با فاصله از یكدیگر قرار دارند و به طور واضح از موها خارج شد هاند. سطح بدن پوشیده از موهای انبوه به رنگ سیاه و نوار سفيد یا كرم رنگی به شکل V بر روی سينه دارد. به ندرت نمونه هایی به رنگ قهوه¬ای نیز مشاهده م یشود. کف رو است و پاهای جلو و عقب هر دو پنج انگشت دارد. ناخنها بلند و تیز است كه برای بالا رفتن از درخت بسیار مناسب است.

زندگی انفرادی داشته و به نظر می رسد که قلمرو طلب نیست. عمدتا شبگرد است و از غارها، حفره های به وجود آمده از ریختن صخره ها و شکاف زیر سنگ ها به عنوان لانه استفاده می کند. با مهارت بسیار زیادی از درخت بالا می رود. همه چیز خوار است اما عمدتا از مواد گیاهی تغذیه می کند. بیشتر از میوه های وحشی و باغی مانند پسته، زيتون، داز، کنار، خرما و سایر قسمت های گیاهان مانند علفها و جوانه ها تغذیه می کند. همچنین از حشرات به خصوص زنبورها، پستانداران کوچک و لاشه نیز تغذیه می کند. در زمان کمبود غذا به دامهای اهلی حمله می کند.

گستره های خانگی با هم همپوشانی دارد اما خرس های ماده و نرهای جوان از رفتن به مناطقی که خرس های نر بالغ حضور دارند اجتناب می کنند. زمستان خوابی این گونه در ایران نیاز به مطالعه دارد، در بیشتر مناطق زمستان ها مشاهده نمی شوند ولی در برخی مناطق فعال هستند. اواخر بهار و اوایل تابستان جفتگیری می کند و مانند خرس قهوه¬ای لانه گزینی تاخیری دارد. طول دوره بارداری در اسارت 6 تا 7 ماه است. معمولا 1 تا 3 توله در زمستان به دنيا می آورد. توله ها تا 5/ 1 ماه پس از ترک لانه از شير مادر تغذیه میكنند. حدود 2 سال همراه با مادر بوده و سپس مستقل می شوند. ماد هها در سن 3 سالگی قادر به زادآوری هستند. در اسارت تا 36 سال عمر می کند.

زیستگاه خرس سیاه مناطق کوهستانی خشک است که عمدتا با جنگل ها و درختزارهای پراکنده پسته، بادام و زیتون وحشی، کنار و درختچه داز پوشیده شده است. در مناطق کوهستانی جنوب شرقی ایران، در استا نهای کرمان، هرمزگان و سيستان و بلوچستان با فراوانی بسيار پايين يافت می شود. ایران غربی ترین حد پراکندگی جهانی خرس سیاه آسیایی است.

در زمره گونه های در خطر انقراض سازمان حفاظت محيط زيست قرار دارد. شکار و زنده گيری توله ها از مهمترين عوامل از بين رفتن اين گوشتخوار در ايران است. این گونه در جهان در طبقه آسیب پذیر (VU) فهرست سرخ IUCN قرار دارد ولی زیر گونه بلوچستانی خرس سیاه U.t.gedrosianus که در ایران و پاکستان پراکندگی دارد، در طبقه به شدت در خطر انقراض CR است. در پيوست I کنوانسيون CITES قرار دارد. درمورد اين گوشتخوار کمتر مطالعه شده و حفاظت از آن در محدوده پراکندگی آن نيازمند برنامه ريزی و اقدامات جدی است.